Tanpınar, Behçet Bey’e O Mektubu Niçin Yazdı / M.Mazlum ÇELİK

Karısı Atiye ’den Nuri Efendi’ye Halit Bey’den daha birçok karakter hikâyeye dâhil oldukça roman Behçet Bey’in merkezde olduÄŸu bir romandan çıkarak Nuri Efendi’nin, Atiye Hanım’ın veya Halit Bey’in romanıymışçasına bir havaya bürünür. Olaydaki kargaÅŸa ve karmaÅŸayı, yaÅŸadığımız ÅŸaÅŸkınlığı henüz atlatamamışken sapmalar ve zamandaki kırılmalar kafamızı iyice karıştıran bir hale getiriyor. Tüm bu karışıklıkların içinde romanın nereye gittiÄŸini düşündüğümüz bir sırada Behçet Bey’e yazılmış mektup zihnimizdeki tüm bu karmaÅŸayı giderirken romanı müşahhas bir hale getirerek artan karakterlerin sebebini, sapmaların nedenini ve karmaÅŸanın kökenini açıklayan bir öneme sahiptir.

Roman, Abdülaziz devrinden Tanzimat döneminin en kuytu safhalarına kadar sürekli değişen, bu değişim kronolojik değildir, yapıya oturtulmuştur. Modernist roman anlayışında zamana yazarın çeşitli müdahaleler yaptığını biliyoruz. Yine dildeki mecazlar ve kapalı anlatım ile karşısındakine sezdirerek anlatım türü modernist anlatının bir unsurudur. Öte yandan bir matruşka gibi sürekli içinden yeni olay ve karakterlerin çıktığı nerede başlayıp nereye doğru gittiğine dair zihnimizde karışıklığın had safhaya taşındığı Mahur Beste romanı için modernist romandan çok belki post-modernist roman dememiz belki de daha oturaklı bir tanımlama olacaktır.

Behçet Bey’e Mektup Romanı Anlaşılır Kılar

Yazılmış olan bu mektup romanın kurgusuna zihinlerde anlaşılır kılmak için hizmet eder. Bunu yaparken mektup bize romanın yazılış amacını, üslubunu, olay ve kiÅŸilerin veriliÅŸ sırasındaki niyeti belirtir, adeta bu mektup “Mahur Beste” romanını okuma kılavuzu görevini yerine getirmektedir.

Behçet Bey’e yazılmış olan bu mektup her ÅŸeyden önce elimizdeki metnin bize bir kurgu olduÄŸunu hatırlatır. Ä°kincisi esere içerden ve dışardan iki gözle yeniden bakmamızı saÄŸladığı için olayları gözümüzde daha anlaşılır ve somut kılar. Metne dışarda bakar çünkü olayı yazan kiÅŸinin sesini canlı olarak duyarız, öte taraftan metne içerden bir ses verir ki bu da boÅŸlukları doldurmamızı saÄŸlar.

Mektup evvela bize ÅŸunu anlatır; bu eseri Behçet bey anlatmış ikinci bir kiÅŸi yazmıştır. Oysa mektuptan anlıyoruz ki Behçet Bey’in anlattıkları ile yazarın yazdıkları arasında bir uyumsuzluk var. Her ÅŸeyden önce hikâyenin bu kadar karışık olmasını yazar Behçet Bey’in kiÅŸiliÄŸine baÄŸlar:

“…Sizde garip bir mazhariyet var, Behçet Bey; herkes gibi maddesiyle gezinen bir insan olduÄŸunuz halde rüyaya benziyorsunuz.”

Behçet Bey bir rüya gibidir, her rüya farklı yorumlamaya müsaittir. Zaten kim Behçet Bey’i görse idi yazarımızın yerine farklı yazacaktı. O halde Behçet Bey’in hikâyesini duyan neden farklı yorumlamayasındı?  

Romanda sayısız karakter ve olayın anlamsızlığını düşündüğümüzde yazar bunu da yine mektup üzerinden açıklayarak şöyle diyor: “Her gün cebinizden yeni bir insan çıkardınız” Yahut zamandaki tutarsızlığı da yazar Behçet Bey’e baÄŸlayarak Halit Bey’in hikâyesini neden Nuri Bey’den önce anlatmadınız diye sorar.

Özetle söyleyecek ve toparlayacak olursak, her ÅŸey, her kiÅŸi ve her olay aslında bir ÅŸekilde Behçet Bey’e baÄŸlıdır. KiÅŸisel kanaatimiz; romandaki bitmemiÅŸlik ve tutarsızlık tam da hayatı temsil eder, Behçet Bey’in hayatı üzerinden. Son an gelene kadar hayat da Mahur Beste romanı gibidir. Sayısız olay gerçekleÅŸir, sayısız karakter girer çıkar ve sayısız baÄŸlantısız görünen birçok mesele bir kiÅŸi de baÄŸlanabilir. Bu romana yüz karakter veya yüz olay daha sığdırabilirsiniz. Yine de bitmemiÅŸlik hissini ortadan kaldıramayabilirsiniz, iÅŸte mektup tüm bu kapalılık ve müphemliÄŸin arkasındaki fikri müşahhas bir hale getirmektedir.

KAYNAKÇA

1. AKYILDIZ, Hülya BAYRAK. AHMET HAMDÄ° TANPINAR’IN ROMAN TEKNİĞİ.

Ankara: T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI (YENİ TÜRK EDEBİYATI) ANABİLİM DALI, 2008, Syf.152.

2. Tanpınar, Ahmet Hamdi. Mahur Beste. Ä°stanbul: Dergah Yayınları, 2017, Syf.152